خرید هم مانند هر کار دیگری راه و رسمی دارد. هرکسی میتواند خرید و راه و رسمش را آنطوری که خودش دلش میخواهد تعریف کند. یکی دوست دارد ارزان بخرد و دیگری دوست دارد فقط از فلان مارک و یا فلان فروشگاه و با هر قیمتی خریدش را انجام دهد. بعضی ها برای خرید جنس مورد نیازشان حتی حاضرند ساعتها رانندگی و ترافیک سنگین خیابانها را تحمل کنند و بعضیها دقیقا به همین دلیل از خیر خرید میگذرند. بعضیها هم روی به فناوری اطلاعات میآورند و برای هرکاری دست به اینترنت میشوند.
اما مگر میشود هر چیزی را اینترنتی و آنلاین خرید؟
پاسخ به این سوال تقریبا مثبت است. سی سالی می شود که اصطلاح تجارت الکترونیکی باب شده است. البته طی این سی سال تغییرات زیادی هم گریبان آن را گرفته است. این واژه در معنای اصلی و اولیهاش به معنی ایجاد تسهیلاتی برای انجام معاملات تجاری بود. این معاملات از طریق شیوههای الکترونیکی که در اواخر دهه 1970 مرسوم شده بود، انجام میگرفت.
ارسال اسناد تجاری از طریق ادوات الکترونیکی نمونهای اولیه از این نوع تجارت است. درواقع تجارت الکترونیکی یعنی یک فرایند کامل که از فعالیتهای تجاری اقتصادی بر روی شبکه حمایت میکند.
رشد و مورد قبول واقع شدن کارتهای اعتباری، دستگاههای ATM و نیز تلفن بانکها در دهه 1980 نمونههایی از تجارت الکترونیکی بودند؛ اما وقتی در سال 1994 شبکه یا Web به خوبی به مردم شناسانده شد بسیاری از روزنامهنگاران و نویسندگان صاحب اندیشه پیش بینی کردند که تجارت الکترونیک به زودی به یک بخش اصلی اقتصاد تبدیل خواهد شد. با این وجود باز هم چهار سالی طول کشید تا پروتوکلهای امنیتی مثل HTTPها به طور وسیعی رشد کنند. بعد از این بود که بین سالهای 1998 و 2000 تعداد قابل توجهی تجارت در ایالات متحده و اروپای شرقی اما به صورت تقریبا ابتدایی از طریق وب سایتها انجام و ریشههای اولیه تجارت الکترونیکی جان گرفت.
تجارت الکترونیکی تمامی عناصر یک تجارت سنتی را دارد البته با کمی تغییر و تحول.
درست مثل شیوه های سنتی تجارت، در این شیوه هم وجود یک محصول الزامی است وگرنه اصلا واژه تجارت زیر سئوال خواهد رفت. شاید اصلیترین تفاوت بین این دو شیوه در نحوه مراجعه مشتری باشد. اگر در مدل قبلی تجارت، مشتری به مغازه شما سرمیزد در این حالت باید بتواند به وب سایت شما مراجعه کند و از محصولات و یا خدمات شما مطلع شود. همچنین باید روشی برای قبول سفارش از مشتری داشته باشید که آن هم به صورت آنلاین و با پرکردن فرمهای آنلاینی که در وب سایتتان قرار دادهاید به راحتی انجام میشود.
از همه مهمتر اینکه باید روشی برای دریافت پول داشته باشید وگرنه تجارت بیمعنی میشود. برای این منظور روشهای مختلفی وجود دارد مثلا یکی از پرکاربردترین آنها کارتهای اعتباری هستند که البته خود نیازمند وجود صفحات سفارش امنیتی و نیز راهی برای برقراری ارتباط با بانک است. همچنین میتوان از راههای قدیمیتری چون پست کردن پول استفاده کرد. کار دیگری که باید انجام داد رساندن محصول به دست مشتری است که راحتترین تجارت در این زمینه تجارت فایل و نرم افزار و اطلاعات است که میتوان آنها را از طریق شبکه و به واسطه دانلود کردن فایلها انجام داد. پس گرفتن اجناس برگشتی، ضمانت محصول و ارائه خدمات به مشتری هم در این شیوه تجاری وجود دارد مثلا برای ارائه خدمات میتوان از طریق ایمیل، فرمهای آنلاین و یا آموزشهای مبتنی بر شبکه(وب سایتهای آموزشی) این کار را انجام داد.
امروزه خیلی از کشورهای دنیا برای انواع تجارت به این شیوه روی آوردهاند و با حمایت بسیاری از جانب مردم روبرو شدهاند. شاید جالب باشد بدانید در بعضی کشورها حتی سبزیفروشها هم از فروش الکترونیکی برای تجارتشان استفاده میکنند.
ایرانیها هم سعی خود را کردهاند که خیلی جا نمانند هرچند که بعضی از هموطنان هنوز اعتماد زیادی به این شیوه خرید ندارند. آنها هنوز هم دوست دارند در صفهای طولانی بایستند و با چشم خود آنچه را می خرند ببینند و از صحت و درستی آن اطمینان داشته باشند. اصلا شاید شیوه پرداخت پول به این طریق را باور نداشته باشند و به این فکر کنند در صورتی که جنسشان را نخواستند چگونه باید آن را پس دهند و پولشان را پس بگیرند؟
با این وجود درچند سال گذشته، حرکتهای مثبتی در این جهت انجام شده است و با اینکه مشکلات زیادی در مورد زیرساختهای تجارت الکترونیک در ایران وجود دارد، شاهد پیشرفت در شیوه «خرید از نوع آنلاین» هستیم.